Sawiczewski Stanisław Florian (1866–1943), malarz, ilustrator. Ur. 31 III w Krakowie, był wnukiem Floriana (zob.), synem Władysława Kazimierza, farmaceuty i artysty malarza, i Marii z Grottgerów, siostry Artura Grottgera (zob.). Ojciec S-ego studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (SSP) w l. 1851–8. Wystawił swe obrazy (portrety) w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1864) i Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie (1871).
S. uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W l. 1882/83–1890/91 studiował w krakowskiej SSP, gdzie parokrotnie został nagrodzony. W l. 1892–3 był uczniem O. Seitza w ASP w Monachium. Następnie studiował w wiedeńskiej ASP i w l. 1895–6 – uzyskawszy stypendium municypalne m. Wiednia – w Kunstgewerbeschule des k.k. Oesterreich. Museums. W r. 1896 osiadł w Warszawie. Wkrótce rozpoczął działalność ilustratorską; w l. 1897–9 zdobił swymi rysunkami książki dla młodzieży wydawnictwa Gebethnera i Wolffa. Od r. 1898 (do r. 1910) współpracował z „Tygodnikiem Illustrowanym”, zamieszczając w nim rysunki przedstawiające widoki Warszawy, sceny z życia miejskiego, krajobrazy wiejskie; ilustrował też nowele, powieści, projektował winiety i karty tytułowe. W okresie studiów pokazał (w r. 1892) w krakowskim TPSP dwie prace: Murzynkę i Rekonesans.
S. wielokrotnie brał udział w wystawach TZSP w Warszawie, pokazując olejne i akwarelowe pejzaże, kwiaty, a przede wszystkim portrety. W Zachęcie wystawiał w l. 1896, 1898, 1899, 1901, 1903–5, 1907, 1909 (wystawa zbiorowa ok. pięćdziesięciu prac S-ego), 1911 (pokazał tu pejzaże z odbytej rok wcześniej podróży do Chorwacji), 1912–15. Od r. 1899 obrazy S-ego bywały losowane wśród członków TZSP, znajdowały też nabywców. Prace jego znalazły się parokrotnie w warszawskim Salonie Aleksandra Krywulta: w r. 1902 (na Wystawie Jednobarwnej: Niedziela na Litwie i Gajowy), w r. 1905 oraz 1906 (cykl ilustracji do powieści H. Sienkiewicza „Na polu chwały”). W r. 1902 S. wziął udział w wystawie na otwarcie Salonu Artystycznego Stefana Kulikowskiego w Warszawie. Przed pierwszą wojną światową wystawiał także w Łodzi (w r. 1910), we Lwowie (na Powszechnej Wystawie Sztuki Polskiej w r. 1910 i na wystawie «Rok 1863» w r. 1913) oraz w Równem (w r. 1912).
W l. 1915–18 przebywał S. w Moskwie. W tym okresie ilustrował książki dla dzieci Heleny Duninówny, wydawane przez księgarnię Józefa Knebla. Następnie powrócił do Warszawy. W r. 1920 pracował w Oddziale Propagandy Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej. Wśród plakatów zachęcających do służby wojskowej «wyróżniał się – jak pisała prasa – plakat Sawiczewskiego przedstawiający Józefa Hallera, dekoracyjnie bardzo dobrze ujęty». W r. 1925 odbył podróż do Francji. Malował nadal wiele, głównie portrety, pejzaże (Jesień w Beskidach), widoki Warszawy (Ulica Brzozowa w Warszawie, Ulica Rybaki), widoki z Rouen. Swe obrazy pokazywał na wystawach Zachęty w l.: 1925 (wystawa «Portret Polski»), 1926 (Salon), 1928 (kolekcja prac S-ego), 1933, 1935, 1936 (wystawa «Warszawa w obrazach»), 1937 (na wystawie «Łowiectwo w sztuce polskiej» otrzymał zaszczytne wyróżnienie za obraz Bąk).
S. ilustrował przeważnie dla wydawnictwa Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu liczne książki dla młodzieży i dzieci, m.in. Zofii Bukowieckiej, Wiktora Gomulickiego, Marii Konopnickiej, Walerego Przyborowskiego, Władysława Umińskiego, Zofii Urbanowskiej, a z autorów obcych – R.M. Birda, J.F. Coopera, F. Maryatta i in. S. był członkiem rzeczywistym TZSP (od r. 1916), a w r. 1922 należał do Komitetu Towarzystwa. Był również członkiem Związku Zawodowego Pol. Artystów Malarzy. Współczesna krytyka pozytywnie oceniała twórczość S-ego. Podkreślano «doskonały, poprawny rysunek […], sumienność w wyborze środków wyrazu artystycznego» (T. Jaroszyński). Chwalono przede wszystkim portrety, mimo ich – jak pisano – fotograficznego niemal obiektywizmu i przesądnej dbałości o wykończenie szczegółów. S. zmarł 6 V 1943 w Warszawie; pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
W małżeństwie z Janiną z Wieruszów-Kowalskich miał S. syna Jerzego (ur. 1902), inżyniera.
Na Wystawie Artystów Niezależnych w Politechn. Warsz. w r. 1947 pokazano obrazy S-ego: Autoportret, Wnętrze kościoła w Oliwie, Rokitno (z cyklu wojennego), Fragment Moskwy i parę szkiców ołówkiem. Prace S-ego znajdują się w Muz. Narodowym w Warszawie: olejne – Autoportret, Stara studnia w Rouen (1925) oraz akwarele, rysunki, m.in. portreciki kard. Mieczysława Ledóchowskiego, Wołody Skiby (Władysława Sabowskiego), w Muz. Wojska w Warszawie – akwarelowe portrety: gen. Henryka Dembińskiego i Piotra Szembeka (1902), w Muz. Narodowym w Krakowie (Oddz. Czapskich) – dziewięć drobnych prac S-ego, przeważnie ołówkowych (m.in. portrecik Stanisława Cerchy, 1886). W Lwowskiej Galerii Obrazów znajduje się Portret Artura Grottgera pędzla S-ego. W posiadaniu wnuka artysty, Andrzeja Sawiczewskiego w Sopocie, są obrazy olejne: Portret Janiny Sawiczewskiej (1904), Portret Katarzyny Sawiczewskiej (1938), Wnętrze katedry św. Jana, Piwonie (1936), kilka akwarelowych widoków Warszawy oraz zbiór szkiców z l. 1889–1938.
Autoportret, rys. kredką 1890, wł. Muz. Narod. w Kr., reprod. w: „Tyg. Ilustr.” T. 2: 1909 s. 752; Autoportrety, olej. 1924, rys. węglem 1913, wł. Muz. Narod. w W., reprod. w: „Świat” (W.) 1913 nr 46; – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Enc. Org.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (Uzupełnienia i sprostowania) (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Słown. Pracowników Książki Pol. (A. Bursówna); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler (M. Walfisz-Wallis); XV Kunst-Auktions-Salon S. Kende, L. Schidlof, Katalog, Wien 1919 poz. 353; Katalog Powsz. Wystawy Sztuki Pol. we Lwowie, 1910; Katalog zbiorów TZSP, W. 1938; Przewodnik po Muz. Narodowym w Krakowie, Kr. 1914; Przewodnik po wystawie TZSP: nr 18 (1926), nr 32 (1928), nr 49 (1929), nr 86 (1933), nr 112 (1936), nr 124 (1937); Salon wiosenny artystów warszawskich TZSP, W. 1915; 1863–1913. Przewodnik po wystawie roku 1863, Lw. 1913; Vtoraja vystavka kartin, Równe 1912; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Wystawa Polskich Artystów Niezależnych [katalog], Politechnika Warszawska, W. 1947; Wystawa „Portret polski”, TZSP, W. 1925; – Banach A., Polska książka ilustrowana, W. 1959; Duninówna H., Ludzie i rzeczy, Ł. 1968 s. 61–2; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; – „Dzien. Powsz.” 1911 nr 341 s. 2; „Gaz. Pol.” 1904 nr 118; „Kur. Poranny” 1929 nr z 13 X s. 3; „Kur. Warsz.” 1902 nr 187, 1904 nr 56, 1909 nr 273 (T. Jaroszyński), 1928 nr 85 (J. Kleczyński), 1937 nr 167; „Prawda” 1904 nr 11 s. 130, 1909 nr 39 s. 12–13; „Spraw. Kom. TZSP” za r. 1909 s.4, 18, 21, 1916 s. 14, 1917 s. 24, 1918 s. 24, 1919 s. 23, 1922 s. 3, 1924 s. 9, 12, 1925 s. 28, 51, 1926 s. nlb., 45, 62, 65, 1927 s. nlb., 72, 1928 s. nlb., 8, 47, 62, 66, 71, 1929 s. nlb., 55, 73, 1930 s. nlb., 67, 1931 s. 38, 43, 1932 s. 41, 1933 s. 30, 47, 1934 s. 46, 1936 s. 44, 52, 1937 s. 5, 1935 s. 31, 47; „Stolica” 1965 nr 32; „Świat” 1906 nr 29 s. 13, 1909 nr 39 s. 4–5, 1910 nr 51 s. 7, 1912 nr 51 s. 4; „Tyg. Illustr.” 1895 nr 11 s. 183, 1896 nr 43 s. 853, 1897 nr 19 s. 377, 1898 nr 42 s. 820–30, 1902 nr 6 s. 117, 1904 nr 32 s. 622, 1909 nr 37 s. 752, nr 50 s. 1054; „Wędrowiec” 1903 nr 44 s. 898; – IS PAN: Mater. Słown. Artystów Pol.; – Informacje wnuka, Andrzeja Sawiczewskiego z Sopotu; – Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim 1828–1914. Materiały źródłowe (w druku).
Elżbieta Szczawińska